Red Dwarf - Książki

Rob Grant & Doug Naylor Red Dwarf - Infinity Welcomes Careful Drivers („Czerwony Karzeł - nieskończoność wita ostrożnych kierowców”), 1989
Rob Grant & Doug Naylor Better than Life („Lepiej niż za życia”), 1990
Doug Naylor Last Human („Ostatni człowiek”), 1995
Rob Grant Backwards („Wspak”), 1996

Nie jest tajemnicą dla co bardziej zainteresowanych fanów, że oprócz telewizyjnego Czerwonego Karła istnieje także jego książkowa, alternatywna wersja, jak dotąd nie tłumaczona na polski. (Poniższe tłumaczenia tytułów są moje lub oparte na serialu TV) Jak dotąd powstały cztery powieści o przygodach Listera i jego kompanów w odległych rejonach kosmosu. Dwie są autorstwa spółki Roberta Granta i Douga Naylora znanej jako Grant Naylor. Dwie pozostałe zaś napisali obaj autorzy oddzielnie i stanowią one alternatywne dokończenia dwóch pierwszych powieści. One same zresztą nie są wiernym odtworzeniem serialu. Mimo wykorzystania wątków znanych z poszczególnych epizodów, tworzą w sumie osobną historię.

Pierwsza powieść, zatytułowana Red Dwarf - Infinity Welcomes Careful Drivers, powstała w 1989 roku, a więc po dwóch pierwszych seriach. Jest ona najbliższa serialowi znanemu z ekranu. Jej pierwsza część stanowi rozwinięcie odcinka The End („Koniec”) z dokładniejszym opisem życia na pokładzie Czerwonego Karła przed zagładą załogi, wyjaśnieniem jak Lister został członkiem załogi i w jakich dokładnie okolicznościach poznał Rimmera.
Druga część to rozszerzenie i połączenie w jedną całość odcinków: Future Echoes („Echa przyszłości”), Kryten i Me² („Ja²”), gdzie do Listera i Rimmera dołączają Kot i Kryten, a powrót na ziemię staje się kwestią miesięcy dzięki nowej technologii znanej Krytenowi.
Część trzecia to znacznie zmieniona wersja epizodu Better than Life („Lepiej niż za życia”). Po powrocie na ziemię Kot, obsługiwany przez niezwykle ponętne walkirie króluje w pałacu otoczonym fosą wypełnioną mlekiem, Rimmer zostaje najbogatszym człowiekiem na świecie, ma najpiękniejszą i najseksowniejszą na świecie żonę, a co więcej może dotykać i czuć. Lister zaś żyje sobie cicho i szczęśliwie u boku swej ukochanej Kochańskiej i parki bliźniąt w miasteczku, w którym codziennie jest Boże Narodzenie. I gdyby nie Kryten, nigdy nie przyszłoby im do głowy, że ich wymarzone życie jest jedynie złudzeniem wygenerowanym przez śmiertelnie niebezpieczną grę, której niemal nie sposób opuścić.

Druga powieść, opublikowana w 1990 roku Better than Life, kontynuuje przygody naszej czwórki (bo oto i Kryten wszedł do gry) w iluzorycznym świecie ich własnych pragnień. Gdy w końcu udaje im się opuścić grę dzięki pewnej podświadomej cesze Rimmera, okazuje się, że Holly nie działa, silniki są wyłączone, Lister i Kot ledwo żyją, a Czerwony Karzeł leci prosto w sporej wielkości planetę. Tym razem autorzy wykorzystali pomysły i dialogi z trzeciej i czwartej serii telewizyjnego Czerwonego Karła, m.in. z White Hole („Biała dziura”), Marooned („Rozbitkowie”) czy Polymorph („Polimorf”), rozszerzając je, ale i znacznie zmieniając. Największym zaskoczeniem jest śmierć podstarzałego Listera na atak serca. Jedyną szansą na przywrócenie go do życia, jest wysłanie jego ciała do alternatywnego wszechświata, w którym czas biegnie wstecz. Podobnie więc, jak w pierwszej książce, ostatnia część Better than Life stanowi właściwie wstęp do następnej powieści, gdzie Lister od-umiera i od-przeżywa swoje nowe życie z alternatywną Kochańską.

Do napisania tej powieści w dwójkę niestety nie doszło. W 1993 roku, po szóstej serii telewizyjnego Czerwonego Karła Robert Grant opuścił zespół i zajął się innymi pomysłami. Niemniej to właśnie jego powieść, wydana w 1996 roku Backwards, konsekwentniej kontynuuje dwie pierwsze powieści. Książka bardzo luźno wykorzystuje pomysł znany z epizodu Backwards („Wspak”), pojawiają się też postacie i pomysły znane z Dimension Jump („Skok przez wymiar”) i Gunmen of the Apocalypse („Rewolwerowcy”).
Zgodnie z planem Kot, Kryten i Rimmer przybywają na „wsteczną” Ziemię po Listera, gdy ten „zaczyna” 25 rok życia. Niestety zostają zmuszeni pozostać tam przez następne 10 lat, w czasie których Lister i Kot przechodzą jeszcze raz przez burzliwy okres dojrzewania, a Kot zostaje prawiczkiem. Okazuje się, że choć czas biegnący wstecz może być czymś pozytywnym - wojny na przykład polegają na przywracaniu do życia setek poległych, to zwykła codzienność może być zbyt odrażająca, zwłaszcza gdy przychodzi do fizjologii.
Jak zwykle w Czerwonym Karle, powrót do zwykłego wszechświata jednak nie oznacza końca kłopotów. Wręcz przeciwnie, tym razem nawet wracający na łamach książki Ace Rimmer nie wybawi załogi z rąk morderczych agonoidów. Ginie też dwóch innych głównych bohaterów, gdy próbują stawić czoła apokaliptycznemu wirusowi w westernowej scenerii. W końcu jednak cała czwórka leci dalej w nieznane. Jak do tego doszło już nie zdradzę.

Choć alternatywne dokończenie autorstwa Naylora (odpowiedzialnego za 7 i 8 serię Czerwonego Karła) wyszło jako pierwsze w 1995 roku, jest jednak ono znacznie luźniej powiązane z pierwszymi dwiema książkami i dlatego traktuję je oddzielnie. „Alternatywne” jest tutaj podwójnie dobrym określeniem, ponieważ w Last Human nasi bohaterzy wyjątkowo często przemieszczają się pomiędzy różnymi wersjami wszechświata. Podobnie jak w serialu, do załogi na stałe dołącza Kochańska. Dzięki temu po raz pierwszy pojawia się szansa na przetrwanie gatunku ludzkiego, choć na skutek postrzału w pewną istotną w rozmnażaniu część ciała szanse Listera na zostanie tatą są znikome. Głównym wątkiem książki jest jednak nieustanna walka o przeżycie ostatniego żyjącego człowieka - Listera, którego największym wrogiem okazuje się ostatni żyjący psychopata - Lister z innego wszechświata. Choć Naylor nie wykorzystał żadnych odcinków bezpośrednio, w książce można znaleźć niektóre pomysły znane np.: z D.N.A., Quarantine („Kwarantanna”), Camille („Kamill”), czy Demons and Angels („Demony i anioły”).

Nie wiadomo, czy powstaną kolejne książki o przygodach Czerwonego Karła. Biorąc pod uwagę rozpad autorskiej spółki i czas jaki upłynął od ostatniej książki należy w to wątpić. Można więc już ocenić te powieści jako całość.
Pod względem fabuły jest to w najlepszym przypadku drugorzędna Space Opera, choć autorzy z dużą wprawą stawiają swych bohaterów w kolejnych sytuacjach bez wyjścia, po czym nieodmiennie to wyjście znajdują. Niektórych może zawieść też fakt, że książki te tak bardzo odbiegają od akcji serialu. Poczucie humoru, jakim obdarzyła obu autorów Natura jest oczywiście widoczne i wszystkie książki zawierają wiele zabawnych pomysłów, tych znanych i tych nowych, ale też znacznie lepiej sprawdza się na ekranie niż w druku i nawet bardzo zabawne sceny znane z serialu nie śmieszą tak bardzo jak powinny. Niemniej miłośnicy Hitchhiker's GuideTo The Galaxy („Przewodnik: Autostopem przez Galaktykę”) i podobnych książek znajdą tu podobne, brytyjskie poczucie humoru, dystans do siebie i ironię nieznane w amerykańskiej S-F. Jednak największą siłą tych książek jest wykorzystanie znanych z serialu barwnych antybohaterów - neurotycznego tchórza Rimmera, próżnego egoisty Kota, zakompleksionego androida Krytena, omylnego komputera Holly'ego i wyluzowanego abnegata Listera i zestawienie ich razem, co jest wyzwaniem samym w sobie. Wszystkie cztery książki czyta się z przyjemnością, sam sięgam po nie dużo częściej niż pozornie by na to zasługiwały tak „głupie i niedojrzałe” książki. Polecam je miłośnikom dobrej rozrywki, miłośnikom Czerwonego Karła w szczególności.

Tomasz Stasiński

Bruce Dessau Red Dwarf Companion, 1992
Rob Grant & Doug Naylor Red Dwarf Omnibus, 1992
Rob Grant & Doug Naylor Primordial Soup, 1993
Nicky Hooks & Sharon Burnett Red Dwarf Quiz Book, 1994
Joe Nazzaro The Making of Red Dwarf, 1994
The Red Dwarf Diary, 1995
Rob Grant & Doug Naylor Son of Soup, 1996
Mike O'Hagan Red Dwarf - Space Corps Survival Manual, 1996
Paul Alexander Red Dwarf Log No. 1996, 1995
Nicky Hooks & Sharon Burnett A Question of Smeg, 1997
Doug Naylor Red Dwarf VIII: The Official Book, 1999
Cris Howarth & Steve Lyons Red Dwarf Programme Guide („Przewodnik po Czerwonym Karle”), 1993 - 2000, wydanie uzupełnione po raz trzeci